ISLAMDA KANDIL GECELERININ HUKMU

Peygamber salallahu aleyhi ve sellem'den kutlamasi hakkinda sahih bir nakil sabit olmayan ve genellikle islam aleminde ve ozellikle de ulkemizde, kutlanan bazi kandil geceleri hakkinda, muslumanlari uyandirmayi kendimize gorev bilerek bu arastirmayi yaptik. Cenabi Hak'dan butun muslumanlar icin faydali olmasini dileriz.

Simdi ise bu kandil gecelerini tertip uzerine arz edip, onlari kutlamanin mesru ve gayri mesru olmasi konusunda Islam alimlerinin goruslerini de zikredecegiz.

1) MEVLIT KANDILI:

Isminden de anlasildigi uzere Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'in dogdugu gecedir, Rabi'u'l-Evvel ayinin on ikinci gecesine rastlamaktadir. Bu gecenin ne fazileti ve ne de kutlanmasi hakkinda hic bir rivayet sabit olmamistir. Dolayisiyla Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem dogum gecesini ne kendisi ne ashabi ve ne de selefi salibin kutlamis degildir. Bunun uzerine Ilim ehli bu geceyi o maksatla ihya etmeyi ve de mevlit okumayi dinde ihdas edilmis bir bid'at saymislardir. Nitekim okunan mevlidin de bu babtan sayildigi ilim ehiince malumdur.(l)

2) REGAIP KANDILI:

Bu geceyi Ihya etrnek maksadiyla Recep ayinin ilk Cuma gecesi yani aksamla yatsi arasi kilinan on iki rek'atlik namazin ve bu geceninfaziletihakkindadayanilan rivayet sudur:

Enes Ibn Malik (radiyallahuanhu) Allah Rasulu (sallallahu aleyhi ve sellemj'in soyle dedigini rivayet ederi:

"Recep ayinda orucun faziletini zikrettikten sonra, devamla) "O aydabulunan Ilk Cuma gecesinden gafil olmayin. Cunku o, meleklerin regaip diye isimlendirdikleri bir gecedir. Kim recep ayinin ilk Persembe gununu oruc tutar veo gunun, aksamla yatsi arasi on Iki rekat namaz kilarsa, (namazin keyfiyetini acikladiktan sonra) Ailah-uTeala o kimsenin gunahlarini bagislar" (2)

Ibnu'l-Cevzi bu hadis hakkinda sunlari soyler:

"Bu hadis Allah Rasulu (sallaliahu aleyhi ve sellem) uzerine uydurmadir. Ali Ibn AbdiUah Ibn Cahdami bu rivayetiyle ilim ehli tarafindan itham olunup yalanci sayilmistir. Seyhimiz hafiz Abdulvahab'i soyle derken isittim: Bu hadisin ravileri mechuldur. Ravilerle ilgili butun kitaplarda onlari aradim ve bulamadim". (3)

Ibnu'l-Cevzi sozune soyle devam eder: "Bu hadisi uyduran kimse bid'atinda cok asiri gitmistir. Cunku bu namazi kilan kimse once gunduz oruc tutacaktir. Belki de o gunun gunduzu cok sicaktir, oruclu olunca da aksam namazina kadar haliyle yemek yeme imkani bulamiyacaktir aksam namazindan sonra, bu namaz icin uzun tesbihat sebebiyle kiyamda ve secdede duracak gayet eziyet cekmis olacaktir. Ben dogrusu ramazan ve teravih namazlarina nazaran insanlarin bunda, nasil izdihamlastiklarini kiskandim. Bilakis bu namaz halk indinde digerinden daha buyuk ve degerlidir. Cunku bu namazda diger bes vakit namaza gelmeyenler hazir bulunuyor.(4)

Hafiz Ebu'l-Hitab ise sunu soyler: "Regaib namazini uydurmakla ittiham edilen kimse Ali Ibn Abdillah Ibn Cahdami'dir. Mechul olan raviler uzerine uydurmustur. Ki bunlar, kitablarin tumunde mevcut degildir.(5)

Hafiz el-iraki soyle der: "Rezzin, kitabinda bunu irad etmistir. O uyydurma bir hadistir" (6)

Imam Tartusi su sozunu ekler: "Receb ayindaki regaip namazi ise, Beyti'l-Makdis'de bizim bulundugumuz yerde ancak h.480 senesinde ihdas (uydurulmus) edilmistir. Bundan Once bu namazi ne gorduk ve ne de duyduk". (7)

Goruldugu gibi bu gecede mevlit okuma isi bu namaza nisbeten yeni sayilip daha sonra uydurulmustur.

3) MI'RAC KANDILI:

Recep ayinin yirmi yedinci gecesidir. Sunnet ve BId'atler kitabinin yazari (rh) recep ayindaki bid'atler bolumunde sunlari soyler:

"Mi'rac kissasini okuyup recep ayinin yirmi yedinci gecesini kutlamak ve bazi insanlarin bu geceye has bazi zikir ye ibadette bulunmalari bid'attir. Recep, Sa'ban ve Ramazan aylarinda okunan -gayri sab?t-dualar bid'at ve uydurmadir, sayet bunlarda bir hayir olmus olsaydi bizden oncekiler bunda bizleri gecerlerdi. ;Isra, Mi'rac ve mezkur ayin ihyasina dair hic bir delil kaim olmamistir". (
Seyhu'l-Islam Ibn Teymiyye'de Recep ayinin yirmi yedinci gecesi ile ilgili olan namaz hakkinda soyle der:

"Muteber alimlerin belirttigi gibi; Islam alimlerin ittifakiyla bu, (namaz) mesru degildir. Bu ancakcahil ve bid'atci kimseden sudur eder,"(9) Bu gecedede mevlit okumak adet halini almistir. Boylelikle bir bid'ata diger bir bid'at eklenmis olunmaktadir.

4) BERAAT KANDILI:

Beraat Kandili ise Saban ayinin ortasinda olan geceye denilmektedir. Bu gecenin faziletiyle ilgili bazi rivayetler gelmistir. Ornekolarak bir kacini zikredelim.

Hz. AIi (radiyallahu anh)'dan Allah Rasulu (sallallahu aleyhi ve sellem) sunu demistir: "Saban ayinin ortasinda olan gece olunca, gecesini ihya eden gunduzunu de oruclu gecirsin" (10)

Diger bir rivayet ise soyledir: Ebu Musa el-Es'ari (radiyallahu anh)'dan Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) soyle demistir: "Saban'inortasindabulunan gecede Allah-u Teala mahl?katina nazar eder. Musrik ile cimri mustesna olmak uzerebutun mahlukatini affeder. (11)

Yine baska bir rivayette de soyledir: Hz.AIse(radiyallahuanha)'danNebi (sallallahu aleyhi ve sellem) soyle demistir: "Bu gecede Adem oglundan her dogacak ve olecek olan yazilir. Ve yine bu gecede onlarin amelleri yukselir ve riziklari iner". (12)

Ancak bu rivayetlerde zikrettigimiz rivayetlerden hic birisi sahih degildir. Ilk rivayet Hz. Ali'nin rivayetidir.

Imam Busiri soyle der: "Bu rivayetin senedinde Ibnu Ebi Sebure vardir. Asil ismi, Ebu Bekr Ibn Abdillah Ibn Muhammed Ibn Ebi Seburedir. Imam Ahmed Ibn Hanbel ve Yahya Ibn Ma'In; bu adamin hadis uyduran bir kimse oldugunu soylediler."(13)

Ikinci rivayete gelince, Ebu Musa el-Es'ari'nindir. Imam Busiri der ki: "Ebu Musa'ya ait hadisin senedi zayiftir. Bu da Abdullah bin ebi Lehi'a'nin zayif olusundandir. Birde Velid bir Muslim'in tedlis yapmasi soz konusudur.(14)

Diger rivayette Hz. Aise'nindir. Hz. Aise'nin Ebu Musa'nin rivayetine benzeyen baska bir hadisi daha vardir. Imam Beyhaki, iki rivayeti de Da'vut'ul-Kebir kitabinda tahricettikten sonra soyle der: "Bu hadisin isnadinda ve oncekinde de mechul olan kimseler vardir. Digeri birine inzimam edilince biraz kuvvet kazanir." (15)

Bid'at Ile Ilgili eserinde bu rivayetleri serdeden Ebu Same akabinde sunu soyler: 'Bu rivayetlerde hususi bir namazin beyani yoktur. Ancak bu gecenin faziletini belirtmektedir. Geceyi ihya etmek ise butun senenin gecelerinde oldugu gibi mustehabtir. Mahzur ve munker olan sey. bazi geceleri hususi bir keyfiyette hususi bir namazla tahsis etmek, Cuma, Bayram ve Teravih gibi ve bunu da islamin siarindan olan mezkur ibadetler gibi izhar etmektir. (16)

BERAAT KANDILINDE KILINAN NAMAZ

Aileme Ali ibn ibrahim bu namaz hakkinda soyle der: Saban ayinin ortasinda geceleyin kilmak uzere ihdas edilen (Uydurulan) onar defa ihlas suresi okumak suretiyle cemaatle kilinan Cuma ve Bayramlardan daha fazla onem verilen yuz rek'atlik elfiye namazina gelince, hakkinda ancak ya zayif ya da uydurma haber ve eser gelmistir. Kut'ul-Kulub ve Ihyau Ulumu'd-Din sahihlerini zikretmesine veya Salebi tefsirin kadir gecesi oldugunusoylemesinealdanma.'(17)

Hafiz Iraki Soyle der: 'Beraat namazi hakkindaki hadis batildir1 (18).

Ibnu'l-Cevzi'de: 'Suphesiz bu hatife uydurma" demektedir '(19)

Seyhu'l-Islam ibnu Teymiyye de buna benzer soz soylemistir.(20)

BU NAMAZIN CIKIS TARIHI:

imam Tartusi soyle anlatir: "Bana Ebu Muhammed el-MakdIsI haber vererek dedi ki: Bu, bizde ilk olarak 448 h. senesinin evvelinde ihdas edilmistir. Nablus sehrinde Ibnu Ebi'l-Hamra adiyla taninan birisi Beyt'l-Makdise geldi Guzel tilaveti vardi, kalkti ve Mescidi Aksada Saban ayinin ortasinda (15'inde) bulunan gecede namaz kildi arkadan ona birisi uydu ondan sonra bir baskasi daha sonra bir digeri eklendi, neticede namazi bitirinceye kadar kalabalik bir cemaa! oldu. Gelecek sene yine geldi ve arkasinda bircok insan bu namazi kildi. Mesciddebuyayildi. Boylelikle Mescidi aksa'a ve insanlarinin evlerinde bu namaz intisar etti. Daha sonra bir sunnetmis gibi gunumuze kadar bu namaz devam edegeldi. (21)

Nitekim ayni sekilde bu gecenin Ihyasi icin camilerde mevlit okunmaktadir. Bunun sebebi ise seytanin bu cahillere amellerini suslu ve mesru gostermesidir.

Bazi kimseler insanlarin manevi gidalarini tikadigimiz Iddiasiyla bu makaleyi hos gormeyebilirler. Ancak bu gibi kardeslerimize Peygamber (sal lallahu aleyhi vesellem)'in Hz. Aise(radiyallahu anha)'dan gelen sahih bir hadisi serif i hatirlatmak isteriz.

"Kim bizim uzerinde bulunmadigimiz bir ameli islerse, o amel merduttur'(22) Binaenaleyh, sahih dellillere dayanmayan herhangi bir amel manevi bir gida degildir.

Cenabi Hak cumlemize hakki hak bilip ona tabi olmayi ve batili da batil bilip ondan kacinmayi nasip eylesin ve bizleri kendi rizasina uyguna ameller Islemeyi nasip ve muyesser kilsin.

1) Hayrettin Karaman Islamin isiginda gunun meseleler: s. 121 '
2) Ebu Same el-Baisu Ala inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s. 39-40
3)age esers. 40 Ibnu't-Cevzi, el-Mevdu'atc.2s. 125-126
4) Ebu Same el-Baisu Ala inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s.30. Ibtiu'l-Cevzi. el-Meydu'at c.2s. 127
5)EbuS3me el-BaisuAla inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s.40
6)Cukayn, Es-Sunenu ve'l-Mub?ede'at s. 140
7) Tatusi, EI-Havadisu ve'l-Bida'us. 133
Sukayri, Es-Sunenu ve 'l-Mubtede 'at s, 143 9}age. s.143
10)ibn MacE Suneni: 1388. Beyhaki, Fedailu'l-Evkst:24, Suabu'l-Imanda3542. Ibnu'l-Cevzi, EI-ile!u'l-Mutenahiye, c.2s. 71
11) Buseyri, Misbatiu'z-Zucace fi Zevaidi Ibn Mace c.2 s. 10
12)ImamBeyhaki, Ed-Da'vut'l-Kebirteiyaima)EbuSame el-Baisu Ala inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s. 35
13)Busiri, agec.2s.10
14)age c.2s.W
15) Imam Beyhaki, Ed-Da 'vut't-Kebir (e! yazma)
16) Ebu Same el-Baissu Ala inkari'l-Bida'i ve'l-Havadisi s. 35
17)MuhanmedTahirBinAliel-Hindi, Tezk i rai u'l-Mevduat s.45
18)Sukayri, Es-Sunenu ve'l-Mubtede'at s. 144
19)ibnu't-Cev2I, el-Mevdu'at c.2 s. 127
20) Iktidau's-Sitatu'l-Mustakim c. 2 s. 632,639
21) Tartusi, EI-Havadisu ve'l-Bida'u s. 132
22) Buhari, Muslim.